رحلة سبستیانی (کتاب)کتاب رحلة سبستیانی یا ایفادات الی المنذ الشرقید للمونسنیور سبستیانی، ترجمه‌ای است، از کتاب سفرنامه هیرونیموس سبستیانی معروف به «اخ جوزیبه دی سانتاماریا» که به اهتمام آقای ابد بطرس حداد از ایتالیایی به زبان عربی صورت گرفته است. ۱ - ساختار کتابمؤلف از آنجا که در سلک کشیشان مسیحی بوده است، لذا از طرف رؤسای کلیسا رم در سال ۱۶۵۶ و ۱۶۶۰ میلادی دوبار مامور می‌شود تا برای بررسی احوال مسیحی یان هند به آن جا رفته و گزارش تهیه نماید. وی برای رسیدن به هند از مسیر عراق باید گذر می‌کرده است، برای همین در رفت و برگشت (۴بار) مجبور به گذر بعضی از شهرهای این دیار و اسکان در آنها بوده است. این اثر از آنجا که شرح دو سفر او از ایتالیا به هند است، مترجم فقط آن قسمت از اثر که مربوط به عراق است، را آورده است. این اثر با آن که حاوی نکات دقیق تاریخی و جغرافیایی است و اطلاعات نسبتا خوبی از نام مناطق قدیمی عراق که امروز تغییر یافته است، به خواننده می‌دهد؛ اما نگرش تعصب آمیز مذهبی بر نوشته‌های او حاکم است. اثر از سخن مترجم، شرح حال و آثار مؤلف، معرفی سفرنامه و گزارش اول و دوم تشکیل یافته است. مؤلف در سال ۱۶۲۳ میلادی در شهر کابرارولا ایتالیا متولد و در ۱۶۸۹ میلادی در سن ۶۶ سالگی فوت می‌نمایند و مترجم در دو صفحه به طور مختصر به شرح حال و مؤلفات او می‌پردازد. مترجم در قسمت معرفی سفرنامه، از این سفرنامه که در دو مجلد بوده و جلد اول در سال ۱۶۶۶ میلادی در رم چاپ شده، سخن گفته و بعد به معرفی این نسخ و هدف مولف از این سفرها می‌پردازد. ۲ - گزارش محتوا۱. مترجم ابتدا از فواید سفرنامه که دربردارنده وقایع مهم تارخی، اجتماعی و اطلاعات در دیگر زمینه‌ها و مسایل مختلف است، صحبت می‌کند و سپس از مشکلاتی که در راه ترجمه این سفرنامه داشته است، مخصوصا نسبت به اسماء اعلام و قریه‌ها که آنها را به طور صحیح ضبط ننموده و دلیل آن، عدم آشنایی مؤلف به زبان‌های شرقی بوده است و دیگر آنکه مؤلف برای گزارش‌های سفر خود، شرح و تعلیقی قرار نداده است و اگر جایی هم شرح داده، آن بسیار کوتاه و آن را هم در داخل متن قرار داده است و پس از روش ترجمه خود و در آن از سفرنامه‌هایی که در مورد عراق تدوین یافته، به طور خلاصه گزارشی ارائه می‌دهد. ۲. گزارش سفر اول، که از فصل دوازدهم تا بیست و ششم مجلد اول می‌باشد. به مهمترین مباحثی که در این فصول از آنها سخن رفته عبارتند از: گزارش لوازم مورد نیاز برای سفر به عراق از راه موصل و تاریخ آغاز سفر، توصیف نقاطی که در بین راه از آنها عبور از نظر موقعیت جغرافی، آب و هوا از جمله «بیرم»، « سوریه »، «چارملک»، «اورفا»، «قوج حصار»، بازدید از کلیساها و توصیف آنها از جمله کلیساهای موصل، بیان موقعیت جغرافیای طبیعی موصل، توصیف شهر نینوا که در نزدیکی موصل قرار دارد، موصل مرکز تبلیغ مسیحیت شمال عراق، تشریح شهرهای باستانی عراق (تکریت ، کرکوک ، اربیل ، حلب ) درود به بغداد و اقامت در آن، مقایسه بغداد، شهرهای اروپایی، توصیف بناهای بغداد، والی بغداد محمد پاشاه و دیدار او، بررسی احوال مسیحیان عراق، ورود به عماره و منصوریه و ذکر حوادث آن دو شهر، ورود به بصره در شب میلاد حضرت مریم علیهاالسلام حرکت به سوی هند از راه خلیج فارس و اقامت در بندرعباس و توصیف این شهر از لحاظ تجارت ، گزارش از صائبین توقف در حلب و در آخر نگاه کلی به امپراتوری عثمانی و دریانوردی تا ونیز ایتالیا [۱]
رحلة سبستياني، ترجمه بطرس حداد، ص۱۵.
۳. گزارش سفر دوم، که از فصل بیست و هفتم تا سی و پنجم اثر می‌باشد، مهمترین مباحثی که در این فصول آمده به شرح زیر می‌باشد. گذر از دیار بکر (آمد)، آب و هوا شناسی این سرزمین، گذر از جاده ماردین برای رسیدن به موصل، موقعیت جغرافیایی ماردین، بررسی امنیت جاده‌ها، ورود به موصل، اقامت در موصل قایق سازی در موصل، «کلک» سفر به بصره همراه دجله ، بازداشت در عماره، هجوم بادیه نشینان ، مهمانداری مردم ، برخورد یهودهای این سرزمین با مردم در حال عبور به حلب، توصیف مردم رمیله، اوضاع پادشاه ، رسیدن به بغداد، ترک مدرم موصل و رفتن به کردستان ، و چگونگی مراسم استقبال از والی جدید بغداد ، سفر به موصل و توصیف آن و مردم آن دیار و در آخر نگاه به امپراتوری عثمانی و تحلیل احوال این امپراتوری شرح داده شده است. ۳ - گزارش وضعیتکتاب، حدودا پانزده صفحه حواشی و تعلیقات دارد که بسیار با اهمیت است و روشن کننده قسمت مهم متن خواهد بود و در تنظیم آن از بسیاری از کتب تاریخی و جغرافیایی اسلامی استفاده شده است. این قسمت بعد از گزارش دوم در کتاب گنجانده شده است. پس از تعلیقات، مصادر و منابع نامبرده شده است و در آخر فهرست موضوعات کتاب آمده، مطالبی که در متن آمده است و نیاز به توضیح داشته یا مؤلف اشتباه ضبط نموده است. در پاورقی‌ها این موارد ذکر شده است تا خواننده بهتر بتواند مطلب متن را فهم کند. ۴ - پانویس
۵ - منبعنرم افزار جغرافیای جهان اسلام، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی (نور). |